Nasilje u porodici

 

Nasilje u porodici predstavlja tačno određeno ponašanje jednog od članova porodice kojim se ugrožava telesni integritet, duševno zdravlje ili spokojstvo drugog člana porodice. Ono predstavlja izrazito štetnu, vrlo raširenu i slabo poznatu i neistraženu negativnu društvenu pojavu. U Repulici Srbiji nasilje u porodici je regulisano Porodičnim zakonom i odredbama Krivičnog zakonika koji nasilje u porodici određuje kao krivično delo.
Nasilje u porodici je zabranjeno. U skladu sa zakonom svako, bez obzira na rod, ima pravo na zaštitu od nasilja u porodici.
Porodično nasilje može se definisati kao zloupotreba moći, poverenja i zavisnosti u porodičnim odnosima, a uključuje zlostavljanje dece, kućno nasilje i zlostavljanje osoba starije životne dobi. Nasilje u porodici se, takođe, može odrediti kao skup ponašanja čiji je cilj kontrola nad drugim osobama upotrebnom sile, zastrašivanjem i manipulisanjem.

 

Pod nasiljem u porodici, Porodični zakon naročito predviđa sledeće radnje:

 

nanošenje ili pokušaj nanošenja telesne povrede;

izazivanje straha pretnjom ubistva ili nanošenja telesne povrede članu porodice ili njemu bliskom licu;

prisiljavanje na seksualni odnos;

navođenje na seksualni odnos ili seksualni odnos sa licem koje nije navršilo 14. godinu života ili nemoćnim licem;

ograničavanje slobode kretanja ili komuniciranja sa trećim licima;

vređanje, kao i svako drugo drsko, bezobzirno i zlonamerno ponašanje.

nasilje u porodici.

 

Nasilje u porodici može da se ispoljava u različitim oblicima:

 

Fizičko nasilje

Vrši se na različite načine i različitim sredstvima, a za posledicu ima laku telesnu povredu ili u pojedinim slučajevima i tešku telesnu povredu. Ova vrsta nasilja obuhvata: guranje, šamaranje, udaranje, šutiranje, bacanje, davljenje, nanošenje opekotina, bacanje predmeta, udaranje predmetima, pretnja ili povređivanje oružjem, zaključavanje u  kuću ili izbacivanje iz nje…

 

Seksualno nasilje

 

Predstavlja minimiziranje značaja partnerkinih osećanja prema seksu, insistiranje na neželjenom i neprijatnom dodirivanju, prisiljavanje  na seksualni odnos, prisiljavanje na prostituciju, korišćenje u pornografske svrhe…

 

Psihičko nasilje

 

Najrasprostranjeniji oblik nasilja koji se odnosi na kontinuirano kritikovanje, potcenjivanje, emocionalne pretnje i optužbe, emocionalno ucenjivanje, stvaranje nesigurnosti kod žrtve, posesivno ponašanje, postavljanje nerealnih i neostvarenih očekivanja u odnosu na žtvu, verbalno zlostavljanje, nepoštovanje žrtve, zloupotrebu poverenja, neispunjavanje obećanja, izolaciju, prebacivanje krivice za nasilje, uznemiravanje i maltretiranje.

 

Ekonomsko nasilje

 

Podrazumeva nedavanje novca za troškove porodice, potpuno i isključivo raspolaganje porodičnim prihodima, prisiljavanje na podnošenje detaljnih izveštaja o potrošenom novcu, zabranu članu porodice da se zaposli i na taj način ostari sopstvene prihode.

 

Do sada je uočeno da se gore navedeni oblici nasilja najčešće nadovezuju jedan na drugi i uvek predstavljaju zloupotrebu neke vrste moći (fizičke, socijalne ili ekonomske) počinioca u odnosu na ostale članove njegove porodice.

 

Članovi porodice koji mogu da zatraže zaštitu od nasilja uporodici su: supružnici i bivši supružnici, deca i roditelji, krvni srodnici, lica u tazbinskom ili adoptivnom srodstvu, lica koja vezuje hraniteljstvo, lica koja žive ili su živela u istom porodičnom domaćinstvu, vanbračni partneri ili bivši vanbračni partneri, lica koja su međusobno bila ili su još uvek u emotivnoj ili seksualnoj vezi, odnosno koja imaju zajedničko dete ili je dete na putu da bude rođeno, iako nikada nisu živela u istom porodičnom domaćinstvu.

 

Protiv člana porodice koji vrši nasilje sud može odrediti jednu ili više mera zaštite od nasilja u porodici. Ovom merom, licu koje vrši nasilje privremeno se zabranjuje ili ograničava održavanje ličnih odnosa sa drugim članom porodice.

 

Mere zaštite:

 

izdavanje naloga za iseljenje iz porodičnog stana ili kuće, bez obzira na pravo svojine odnosno zakupa nepokretnosti;

izdavanje naloga za useljenje u porodični stan ili kuću, bez obzira na pravo svojine odnosno zakupa nepokretnosti;

zabrana približavanja članu porodice na određenoj udaljenosti;

zabrana pristupa u prostor oko mesta stanovanja ili mesta rada člana porodice;

zabrana daljeg uznemiravanja člana porodice.

Izrečena mera zaštite od nasilja u porodici može trajati najviše godinu dana.

 

Mera zaštite od nasilja u porodici može se produžavati sve dok ne prestanu razlozi zbog kojih je mera bila određena.

 

Mera zaštite od nasilja u porodici može prestati pre isteka vremena trajanja ako prestanu razlozi zbog kojih je mera bila određena.

 

Lice koje smatra da trpi nasilje u porodici isto može prijaviti nadležnom Centru za socijalni rad u mestu svog prebivališta i policiji. Krivična prijava protiv lica koje vrši nasilje u porodici može se podneti i nadležnom javnom tužilaštvu.

 

Postupak u sporu za zaštitu od nasilja u porodici naročito je hitan. Postupak za zaštitu od nasilja u porodici pokreće se tužbom. Prvo ročište se zakazuje tako da se održi u roku od osam dana od dana kada je tužba primljena u sudu. U sporu za zaštitu od nasilja u porodici mesno je nadležan, pored suda opšte mesne nadležnosti, i sud na čijem području ima prebivalište, odnosno boravište član porodice prema kome je nasilje izvršeno. Tužbu za određivanje mere zaštite od nasilja u porodici, kao i za produženje mere zaštite od nasilja u porodici, mogu podneti: član porodice prema kome je nasilje izvršeno, njegov zakonski zastupnik, javni tužilac i organ starateljstva.

 

Tužbu za prestanak mere zaštite od nasilja u porodici može podneti član porodice protiv koga je mera određena. Drugostepeni sud dužan je da donese odluku u roku od 15 dana od dana kada mu je dostavljena žalba.

 

Ministarstvo unutrašnjih poslova Republike Srbije je odredilo posebnu telefonsku liniju  0800-100-600 u okviru svog posebnog Operativnog centra za žrtve porodičnog nasilja. Poziv na navedeni broj je besplatan, a prema saopštenju MUP-a, policija reaguje odmah po pozivu u saradnji sa lokalnom samoupravom i savetovalištima za borbu protiv nasilja u porodici. Operativni centar radi 24 sata, a namenjen je svim građanima bez obzira na to u kojem delu Srbije imaju prebivalište.

 

Na kraju, važno je istaći da nasilje u porodici predstavlja pre svega kršenje ljudskih prava. Ono svoje duboke korene ima u nejednakoj raspodeli moći. Organi vlasti su dužni da spreče nasilje u porodici, da pruže zaštitu žrtvama i da krivično gone počinioce.

 

 

Autorka teksta je Bojana Bogojević, diplomirana pravnica, specijalistkinja za pravne aspekte korporativnog upravljanja i volonterka Centra za mame